اصطلاح “جمعه سیاه” در سال ۱۹۶۰ به مناسبت افتتاحیه فصل خرید کریسمس ابداع شد. جمعه سیاه یا همان حراج جمعه (به انگلیسی: Black Friday) در آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری است که عملاً آخرین جمعه ماه نوامبر به شمار رفته و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب میشود.تاریخ مشخصی برای این جمعه در هر سال نداریم و نوعی قرار داد است و جمعه سیاه در واقع روز بعد از عید شکرگزاری در ایالات متحده (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر) می باشد و امسال این روز مصادف است با 24 نوامبر. این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاهها قبل از ساعت 4 صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم میآورند و باید تا قبل از آغاز شب خرید کرده باشند.
از اولین کاربردهای ثبتشده عبارت بلک فرایدی، میتوان به مجله (Factory Management and Maintenance) در نوامبر سال 1951 اشاره کرد. در آن دوران کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق میکردند، و به بهانههای مختلف مرخصی میگرفتند. بدین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانهها نمیرفتند، و تعطیلاتی چهار روزه داشتند. (پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه). اما مثل بسیاری از کلمات دیگر زبان انگلیسی، کار برد عبارت بلک فرایدی به این صورت جا نیفتاد.
حراج جمعه در فروشگاههای آنلاین
با شروع سلطنت فروشگاههای آنلاین در بلک فرایدی سال ۲۰۰۵، شیوه جدیدی از حراجیها در تاریخ ثبت شد. سود حاصل از فروش آنلاین همهساله از سال قبل بیشتر میشود. در سال ۲۰۱۳، سود حاصل از فروش در روز «دوشنبه آنلاین»، نسبت به سال قبل ۱۸٪ بیشتر بود. این سود، به رقم ۱٫۷۳ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۴، به میزان ۱۷٪ از سال قبل بیشتر شد، و مرز ۲ میلیارد دلار را هم شکست. فروشگاههای شرکت آمازون، eBay و علی بابا از اصلیترین برگزار کنندههای حراج جمعه در سراسر دنیا به شمار میروند.
جمعه سیاه از تعطیلات رسمی نیست، اما گاهی اوقات در کالیفرنیا و برخی از کشورهای دیگر مشاهده شده است که روز بعد از “شکرگزاری” را به عنوان یک روز تعطیل برای کارمندان دولت، به جای یکی دیگر از تعطیلات فدرال مانند روز کلمبوس در نظر می گیرند و اکثر شرکتها این اجازه را به کارکنان خود میدهند که در این روز به خریدهای ویژه ی این روز بپردازند. جمعه سیاه به طور معمول شلوغ ترین روز خرید از سال ۲۰۰۵ به بعد لقب گرفته است.
فلسفه حراج جمعه
فلسفه اصلی حراج جمعه تخفیف بر روی تمامی کالاها است. تخفیفی که باعث ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با هزینه کمتر در آستانه سال نو، و خالی شدن انبار فروشگاهها با حاشیه سودی کمتر است. اما در سالهای اخیر رقابت بین فروشندهها به حدی بالا گرفت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. اما Doorbuster به چه معنا است؟ همانطور که میدانید کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.
کالاهای با تخفیف ویژه درواقع یکی از کاتالیزورهای حراج جمعه بوده و افراد زیادی را به خود جلب میکنند. این کالاها عموماً از محصولات بسیار جذاب بازار نظیر گوشیهای پرچمدار، تلویزیونهای بزرگ، آخرین نسل دوربینها یا آخرین و گرانقیمتترین لباسها هستند که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا ۷۰ درصد زیر قیمت اصلی خود عرضه میشوند. طبیعی است که فروشنده برخی از این کالاها را با ضرر عرضه میکند و فروش انبوه آنها کار غیرعقلانی است. به همین دلیل تعداد کالاهای با تخفیف ویژه (Doorbuster) محدود بوده و عموماً در همان ثانیههای اول شروع حراج به پایان میرسند.